Thế nào là một vô-lăng tốt

Tài xế không thể cầm tay bẻ chiếc bánh xe phía trước hoặc sau chạy theo hướng mình mong muốn mà phải thông qua một cơ cấu dẫn lái, trong đó vô-lăng là bộ phận kết nối trực tiếp với tay tài xế. Nói cách khác, vô-lăng là tín hiệu đầu vào cho xe, đồng thời là đầu ra cho tài xế. Bộ phận này phải làm cách nào truyền tài tín hiệu nhanh nhất, chính xác nhất, và cũng phải cho phản hồi phù hợp nhất với người lái.

Tùy thuộc vào loại xe, mục đích vận hành mà chiếc vô-lăng được thiết kế và tạo lập công thức khác nhau. Bởi vậy, để định nghĩa một chiếc vô-lăng thế nào là tốt phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Dưới đây là những yếu tố tổng quát nhất.

Đầu tiên, đơn giản nhất, là thiết kế của vô-lăng ảnh hưởng đến cảm giác lái. Vô-lăng có nhiều kích thước, hình dạng và làm từ vật liệu khác nhau. Một chiếc vô lăng nhỏ, ốp nhựa, cao su sẽ cho cảm giác khác với vô-lăng ốp gỗ hoặc bọc Alcantara. Thay đổi kích cỡ vô-lăng sẽ khiến thay đổi độ nặng nhẹ khi đánh lái, thay đổi vật liệu bọc vô-lăng khiến các phản hồi từ mặt đường đến tay người cầm lái thay đổi theo.

Một yếu tố quan trọng ảnh hướng đến cảm giác lái là tỷ số truyền cơ cấu lái, thuật ngữ dùng để mô tả tỷ số của góc quay trên vô-lăng so với góc mà bánh xe dẫn hướng quay được. Tỷ số truyền cơ cấu lái thông dụng trên ôtô là 12:1 đến 20:1, lấy ví dụ vô-lăng quay tròn một vòng (360 độ), bánh xe quay 18 độ, tỷ số truyền cơ cấu lái sẽ là 360:18, tức 20:1.

Như vậy, nếu ôtô có tỷ số truyền cơ cấu lái thấp, bánh xe sẽ phản hồi nhanh hơn với thao tác từ vô-lăng, bù lại tài xế phải có kỹ năng kiểm soát xe tốt, vì chỉ cần một thay đổi nhỏ trên vô-lăng cũng khiến góc cua thay đổi khác với ý muốn của chủ xe. Các xe thể thao, xe đua sẽ phải có tỷ số truyền thấp, nhằm giúp chủ xe vào cua gấp hơn, khiến xe có cảm giác linh hoạt, nhanh nhẹn.

Ngược lại, tỷ số cơ cấu lái cao giúp việc chuyển hướng dễ dàng hơn, tuy nhiên không có độ phản hồi nhanh, tức người dùng cần xoay vô-lăng nhiều hơn khi muốn chuyển hướng. Thường xe dân dụng, gia đình sẽ có tỷ số truyền cao.

Ngoài ra, nhiều mẫu xe được trang bị cơ cấu lái có khả năng thay đổi tỷ số truyền, thay vì cố định, giúp xe tăng độ phản hồi vào thời điểm bắt đầu xoay vô-lăng, và giảm dần theo hành trình xoay vô-lăng, nhằm giúp xe linh hoạt, phản ứng nhanh vào thời điểm bắt đầu vào cua, sau đó giảm độ phản hồi để giúp xe dễ điều khiển, thoát cua an toàn.

Độ phản hồi từ mặt đường đến vô-lăng cũng là một thuật ngữ thường dùng để miêu tả cảm giác lái, cho tài xế biết tình trạng mặt đường bằng những phản hồi qua vô-lăng như độ rung, độ đầm chắc, độ nặng nhẹ. Một chiếc xe có độ phản hồi từ mặt đường đến vô-lăng tốt sẽ giúp chủ xe biết chính xác tình trạng mặt đường và nhận biết lốp có đang bám đường tốt hay không, trong khi đó hạn chế tối đa các phản hồi không mong muốn, ví dụ như khi đi qua ổ gà, đường xấu, là những tình huống khiến chủ xe khó rẽ theo hướng mong muốn nếu vô-lăng quá dằn, xóc.

Mặt khác, cấu tạo của hệ thống treo trên ôtô cũng là các yếu tố làm thay đổi cảm giác lái, ví dụ góc đặt bánh xe, bao gồm góc camber (góc ngã), góc caster (góc nghiêng), độ chụm… hoặc thiết kế, trọng lượng của hệ thống treo/bánh xe, chiều cao/rộng/hợp chất của lốp…

Bên cạnh, cách trợ lực của hệ thống đánh lái, ví dụ đánh lái thuần cơ khí, trợ lực điện, trợ lực dầu… cũng làm thay đổi cách vô-lăng phản hồi đến tài xế. Thông thường, các hệ thống trợ lực điện sẽ cho vô-lăng đánh lái nhẹ nhàng hơn, nhưng cảm giác mặt đường không “thật” bằng hệ thống trợ lực dầu.

Chính vì có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến cảm giác vô-lăng, việc tìm ra định nghĩa “vô-lăng cho cảm giác lái tốt” không hề dễ. Tuy nhiên, theo một số ý kiến của chuyên gia, vô-lăng tốt có thể được miêu tả bằng một số tình huống cụ thể.

Theo ông Gordon Murray, nhà nhà thiết kế hàng loạt mẫu xe đua Công thức 1 và siêu xe McLaren F1, một chiếc xe có vô-lăng tốt là khi “lốp xe đang rất bám đường, bỗng đi qua một đoạn đường trơn trượt, vô-lăng giảm một chút độ nặng khi đánh lái, đủ để chủ xe đánh giá được tình trạng mặt đường trơn trượt”.

Giám đốc quản lý thuộc tính sản phẩm tại hãng xe Lotus, ông Gavan Kershaw định nghĩa vô-lăng tốt là một vô-lăng luôn đáp ứng chính xác các yêu cầu của chủ xe mọi lúc, có nghĩa rằng nếu chủ xe tiến đến một góc cua, cần rẽ một góc 45 độ, thì vô-lăng phải thực hiện chính xác ý muốn của chủ xe kể từ thời điểm bắt đầu đánh lái, không gặp tình trạng thiếu lái hay thừa lái.

Tân Phan (theo Road and Track)