Bách bộ là gì?Những lợi ích của bách bộ đối với sức khoẻ
Trong các bài thuốc dân gian, chắc mọi đã nghe đến cây bách bộ có tác dụng tốt trong điều trị ho, trị giun và kháng khuẩn. Bách bộ là gì, công dụng, cách dùng ra sao, cùng tìm hiểu nhé.
Bách bộ còn có tên khác là dây ba mươi, củ rận trâu, dây dẹt ác… có vị ngọt, đắng, tính ấm. Cây bách bộ mọc hoang rất nhiều ở các tỉnh miền núi Tây Bắc nước ta. Là một vị thuốc quý, tuy nhiên dân ta vẫn rất ít người biết sử dụng vị thuốc này. Dưới đây sẽ nói rõ các đặc điểm và lợi ích của bách bộ đối với sức khỏe, cùng tìm hiểu nhé.
Bách bộ là gì?
Giới thiệu sơ lược về Bách bộ
Bách bộ có tên khoa học làStemona tuberosa Lour, thuộc họ Stemonaceae, ngoài ra còn được gọi là dây ba mươi, dây dẹt ác… . Bách bộ là một cây thân leo, dài chừng 6-8m, có khi hơn. Rễ củ nhiều, mập, nạc, có hình trụ, mọc thành khóm dày, dài từ 15-30cm. Thân nhẵn, hình trụ, màu lục nhạt và hơi phình. Lá mọc đối hoặc so le, có 10-12 gân phụ chạy dọc từ cuống lá đến ngọn lá. Cụm hoa mọc ở kẽ lá, cuống dài từ 2-4cm, gồm 1-2 hoa màu vàng hoặc đỏ. Bách bộ có mùa hoa sẽ rơi vào tháng 3-5, còn mùa quả sẽ vào tháng 6-8. Cây bách bộ mọc từ hạt sau hai năm thì có hoa quả. Có thể trồng được bằng hạt hoặc phần gốc sau khi đã thu hết củ.
Có nhiều loại bách bộ khác cũng được dùng làm thuốc: Bách bộ lá nhỏ (Stemona pierrei Gagnep), Bách bộ nam (Stemona cochinchinensis Gagnep), Bách bộ đứng (Stemona collinsae Craib)
Bách bộ được phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới Châu Á. Ở Việt Nam, bách bộ phân bố nhiều ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hòa Bình và Thanh Hóa. Bách bộ mọc nơi đất tơi xốp có rễ củ nhiều và to, là loại cây ưa ẩm, ưa sáng. Sau khi bị chặt phá, phần còn sót lại vẫn còn khả năng phát triển thành cây mới
Bộ phận dùng của bách bộ
Người ta thường dùng rễ củ đã phơi khô hoặc sấy khô để dùng làm thuốc. Rễ bách bộ dài từ 5cm trở lên, nó có hình dạng cong queo, đầu trên hơi phình to, đầu dưới thuôn nhỏ. Mặt ngoài có màu vàng nâu, nhiều nếp nhăn. Khi cần làm thuốc, ta đào rễ khi trời khô ráo, rửa sạch cát, cắt bỏ hai đầu. Rễ nhỏ để nguyên, rễ to có thể bổ làm đôi rồi phơi nắng hoặc sấy ở nhiệt độ 50-60ºC.
Trong sách phương pháp bào chế đông dược có hướng dẫn cách dùng như sau:
Dùng sống: rửa sạch, ủ mềm, rút bỏ lõi, thái mỏng và phơi khô
– Dùng chín: tẩm mật một đêm rồi đem đi sao vàng
Thành phần hóa học của bách bộ
Rễ bách bộ chứa chứa 2,3% glucid, 9,25% protid, 0,84% lipid, nhiều axit hữu cơ (axit malic, axit oxalic, axit succinic, axit acetic, axit formic), 3 dẫn chất bibenzyl và đặc biệt nhất là alkaloid, gồm có: stemonin, tuberostemonin, neotuberostemonin, oxotuberostemonin, isotuberostemonin, hypotuberostemonin, stenin, stemotinin, isostemotinin… Trong đó hoạt chất đáng chú ý là stemonin, sau này được xác định là tuberostemonin L-G. Theo dược điển Việt Nam, hàm lượng alkaloid toàn phần trong rễ bách bộ cần đạt được 0,15% tính theo tuberostemonin L-G.
